Börn í bíl

Á hverju ári verða atvik í umferðinni hér á landi þar sem sérstakur öryggisbúnaður kemur í veg fyrir alvarleg slys á börnum. Í þessu myndbandi er farið yfir mikilvæg atriði varðandi öryggi barna í bíl. 

Hér má nálgast fræðslumyndina með íslenskum, enskum og pólskum texta.

Að velja réttan búnað

Þegar valinn er öryggisbúnaður er mikilvægt að gefa sér góðan tíma, skoða heimasíður og kynna sér úrval verslana. Búnaðurinn þarf bæði að passa barninu og bílnum. Hægt er að fá upplýsingar á heimasíðum framleiðenda um hvort búnaðurinn passi í tiltekinn bíl eða í bæklingi sem fylgir honum.

Hér má finna bækling þar sem farið er yfir helstu flokka barnabílstóla.

Bakvísandi barnabílstólar

Öruggara er að hafa barn yngra en þriggja ára í bakvísandi barnabílstól þar sem höfuð þess er hlutfallslega stórt og þungt og hálsliðir þess ekki fullþroskaðir. Með því að nota bakvísandi barnabílstól eru minni líkur á alvarlegum áverkum á mænu og heila.

Að festa stól og barn rétt í bílinn

Þegar öryggisbúnaður er festur í bíl er nauðsynlegt að það sé gert á réttan hátt. Því er mikilvægt að lesa vandlega allar leiðbeiningar sem fylgja bílnum og barnabílstólnum. Þótt barn sé í öryggisbúnaði getur það slasast alvarlega eða látið lífið ef búnaðurinn er ekki rétt festur. Barnið þarf að vera rétt fest í stólinn (athugið vel hæð og þyngd) og stóllinn þarf að vera rétt festur í bílinn.

Þegar stóll er keyptur er einnig hægt að biðja sölufólk verslunarinnar um aðstoð við að festa stólinn í bílinn. Auk þess þarf að gæta þess að bílbelti má ekki vera snúið og þarf að falla vel að líkama barnsins. Aldrei má setja belti fyrir aftan bak eða undir handlegg.

Hér má finna bæklinga um öryggi barna í bíl á mörgum tungumálum.

Algengar spurningar

Hvað þurfa börn lengi að nota barnabílstól?

Öll börn sem eru lægri en 135 sm á hæð skulu ávallt vera í bílstól sem hæfir hæð þeirra og þyngd. Margar gerðir stóla eru fyrir börn upp að 150 sm á hæð og margir sem kjósa að nota stól eða sessu með baki eftir að þau hafa náð 135 sm hæð. Mikilvægast er að fara eftir leiðbeiningum frá framleiðanda stólsins varðandi hæð og þyngd.

Mega börn sitja í framsæti í bíl?

Barn þarf að hafa náð 150 sm hæð til að sitja á móti virkum öryggispúða í framsæti. Ef að barn er undir 150 sm á hæð má það ekki sitja í framsæti nema þá að öryggispúði sé gerður óvirkur. Barn lægra en 135 sm á hæð skal ávallt vera í bílstól sem hæfir hæð þeirra og þyngd og aldrei á móti virkum öryggispúða.

Er hættulegt fyrir barnið að sitja í of langan tíma í ungbarnastól?

Ekkert bendir til þess að barnið skaðist af því að sitja í ungbarnastólnum. Best er að hlusta á barnið og laga aksturstímann að óskum þess. Fyrir barnið er öruggasti ferðamátinn í ungbarnastól sem er rétt festur og snýr baki í akstursstefnu.

Hvenær er barn vaxið upp úr barnabílstól?

Oftar en ekki vill það brenna við að foreldrar séu að flýta sér að færa barnið yfir í næsta stól fyrir ofan þann búnað sem barnið er í. Mikilvægt er að skoða notkunarleiðbeiningar stólsins, við hvaða þyngd og hæð skal miða. Barn er vaxið upp úr barnabílstól þegar höfuð þess nær upp fyrir stólbakið. Það að fæturnir séu komnir fram fyrir eins og í bakvísandi stólum er ekki mælikvarði á hvenær barnið er orðið of stórt fyrir stólinn.

Má nota barnabílstól eftir að barnið hefur náð 135 sm á hæð?

Já, margar gerðir stóla eru fyrir börn upp að 150 sm á hæð og margir sem kjósa að nota stól eða sessu með baki eftir að þau hafa náð 135 sm hæð. Mikilvægast er að fara eftir leiðbeiningum frá framleiðanda stólsins varðandi hæð og þyngd.

Eru til bílstólar fyrir börn sem hafa náð 36 kg en ekki 135 sm á hæð?

Já, stólar sem eru merktir i-Size og eru með Isofix-festingum miða við hæð barns óháð þyngd. Margir þeirra eru fyrir börn upp í 150 cm á hæð. Þeir stólar uppfylla kröfur samkvæmt reglum ECE reglum númer 129 (i-size).

Er í lagi að kaupa eða fá lánaðan notaðan barnabílstól?

Að mörgu þarf að hyggja þegar barnabílstóll er fenginn að láni eða keyptur notaður. Hægt er að fá öryggisbúnað (bílstól) leigðan hér á landi til að mynda hjá tryggingafélögum. Mikilvægt er að athuga aldur búnaðarins en endingartími flestra barnabílstóla er 10 ár og ungbarnastóla fimm ár (eða notaður af þremur börnum). Ef stóll er fenginn að láni hjá vinum eða ættingjum er áríðandi að kanna hvort stóllinn hefur orðið fyrir hnjaski t.d. í árekstri eða lent í öðru óhappi (t.d. fall úr nokkurri hæð líkt og getur gerst þegar stóll er fluttur með flugi). Öryggisbúnaður getur verið ónýtur þótt það sjáist ekki á honum. Samgöngustofa mælir ekki með því að notaður sé barnabílstóll sem keyptur er af ókunnugum.

Hver er endingartími barnabílstóla?

Endingartími ungbarnastóla er fimm ár. Einnig er miðað við fjölda barna sem nota stólinn en ekki er mælt með að nota stól sem hefur verið notaður af tveimur börnum. Ungbarnastólar hafa skemmri endingartíma m.a. vegna þess að þeir eru meira á þeytingi og eru meira notaðir utan bílsins þannig að þeir verða fyrir meira hnjaski. Aðrir stólar endast í 10 ár. Alltaf á að skipta um öryggisbúnað sem lent hefur í árekstri (ef um var ræða lítið nudd er ekki þörf á að skipta honum út). Þá á einnig á að skipta út stól með sprungum og þess háttar skemmdum óháð aldri hans. Ekki mega heldur vera skemmdir á beltum og festingum. Á nýjum viðurkenndum vörum á framleiðsludagurinn að sjást annað hvort greyptur í, stimplaður á eða prentaður á límmiða.

Eru til sérstakir barnabílstólar fyrir börn með sérþarfir?

Já, það eru til barnabílstólar fyrir börn með sérþarfir en þá þarf yfirleitt að sérpanta.

Hver er sektin ef barnabílstóll (öryggisbúnaður) er ekki notaður?

Ökumaður ber ábyrgð á að öryggisbúnaður sé notaður í bílnum. Ef sérstakur öryggisbúnaður fyrir barn er ekki notaður er sektin 30 þúsund og líka ef að farþegi yngri en 15 ára notar ekki neinn öryggisbúnað (belti) er sektin 30 þúsund.

Tekur Samgöngustofa að sér að skoða notaða barnabílstóla?

Nei, Samgöngustofa tekur ekki út barnabílstóla heldur bendir fólki á að endingartími flestra stóla sé um 10 ár frá þeim degi sem hann er tekinn í notkun. Hins vegar er miðað við að ungbarnabílstólar endist skemur, eða fimm ár. Ekki er mælt með að fleiri en tvö börn noti sama ungbarnastól. Ef stóll verður fyrir höggi ber að skipta honum út. Samgöngustofa mælir ekki með því að notaður sé stóll sem keyptur er af ókunnugum þar sem ekki er hægt að kanna með vissu sögu stólsins, sbr. aldur hans og hvort hann hefur lent í tjóni.

Má flytja til Íslands bandaríska og kanadíska barnabílstóla?

Í ökutækjum má einungis nota öryggis- og verndarbúnað (barnabílstóla) fyrir börn sem uppfyllir kröfur samkvæmt reglum ECE númer 44.04 (eða síðari aðlögun þeirra) eða ECE reglum númer 129 (I-size). Búnaðurinn þarf að uppfylla sömu kröfur til að hann megi flytja inn, markaðssetja eða selja. Merkingar um hvaða kröfur búnaðurinn uppfyllir má finna á öryggisbúnaðinum. Bandarískir og kanadískir barnabílstólar uppfylla ekki þessi skilyrði og eru því ekki sambærilegir evrópsku barnabílstólunum. Flestallir barnabílstólar sem eru framleiddir á Norðurlöndunum, Bretlandi og reyndar víðar í Evrópu uppfylla þessar kröfur.